Z kina pod strzechy, czyli skomplikowany żywot filmów

Zastanawialiście się kiedyś, dlaczego film zaraz po premierze kinowej nie trafia do legalnej dystrybucji w internecie, najlepiej w formule – oglądam reklamy i oglądam za darmo? Czym się różni SVOD od TVOD pewnie wiecie, ale czy wiecie czym się różni DTO od EST? Albo free TV od basic? Dziś wszystkie te elementy – podążając za cyklem życia filmu – prezentuje Wam Marta Nowakowska, dyrektor ds. licencji TV i VOD Kino Świat. Tekst powstał po konferencji  Multiscreen Day organizowanej przez Media&Marketing Polska. Pomysłodawcą i partnerem merytorycznym konferencji był ScreenLovers.

Dystrybucja filmów i innych gotowych programów jest uregulowana od dziesiątek lat przez najprężniejszy rynek świata czyli Hollywood. Amerykanie stworzyli zapisy regulujące sprzedaż praw licencyjnych na wszelkich dostępnych polach, i do tych zapisów dostosowuje się cały świat – IFTA  (Independent Film & Television Alliance) INTERNATIONAL STANDARD TERMS.

Prawa licencyjne określane przez IFTA obejmują wiele pół dystrybucji, nawet takich, które jeszcze nie istnieją albo nigdy nie istniały w Polsce (bo za komuny ominęła nas cała epoka dystrybucji filmów).

Nie jestem w stanie w artykule opisać wszelkich tych praw szczegółowo, skupię się na tych, które są najpopularniejsze i dotyczą filmu.

Od kina…

Ścieżka dystrybucji filmu rozpoczyna się w  KINIE  – o ile film jest kinowy, bo tylko około 10% produkcji filmowej świata trafia do kin. Już każdy Polak raz w roku jest w kinie (statystycznie) zatem wszyscy znają to pole. Premiera odbywa się w zależności od filmu na 20 do prawie 200 ekranach kinowych i w zależności od popularności filmu seanse są utrzymywane nawet do 3-4 miesięcy. Słabe filmy „spadają” z kin nawet po tygodniu.

…do wideo

Po około 4 – 6 miesiącach od premiery kinowej film trafia na pole dystrybucji zwane Video. Jest to bardzo szerokie pole zawierające wiele elementów.

Termin VIDEO ( z łaciny widzieć, oglądać) został przysposobiony przez branżę dystrybucyjną dziesiątki lat temu, gdy pojawiły się taśmy magnetyczne (zwane w branży nośnikami pamięci), na które można było nagrać film i coraz mniejsze odtwarzacze tych taśm. Wreszcie film było można obejrzeć sobie w domu niezależnie od nikogo. Film trafił pod strzechy dzięki nowemu nośnikowi i taniemu systemowi odtwarzania. Pole dystrybucji na nośnikach fizycznych takich jak kiedyś VHS (skrót Video Home System) od  a obecnie DVD czy Blu-Ray nazwano HOME VIDEO RIGHTS w skrócie VIDEO.

Filmy można było oglądać w domu po kupieniu nośnika np. DVD i to pole nazywa się Sell Thru lub po  wypożyczaniu –  Rental – zamierający obecnie obszar rynku wypożyczalni filmów. 

Kilkanaście lat temu technologia pozwoliła na oglądanie i przesyłanie filmów w internecie. Pojawiła się dystrybucja BEZ nośników pamięci przez internet i tv czyli VOD oraz prawa elektroniczne jak EST, DTR. Bez względu na formę, nazwa tego pola dystrybucji obejmująca sprzedaż lub wypożyczenie filmu  indywidualnemu klientowi w domu pozostała ta sama – HOME VIDEO RIGHTS.

Aż po VOD

VOD – Video on demand to wideo na życzenie, to właśnie to odtworzenie filmu w domu poprzez internet lub sieci kablowe i telekomunikacyjne czyli poprzez serwisy w internecie jak Ipla.pl, vod.pl czy player.pl, przez kablówki jak Multimedia, Vectra czy UPC oraz przez platformy satelitarne jak NC+, Polsat i operatorów telefonicznych np. Orange, T-mobile, Plus.

 

Najbardziej rozpowszechniona forma VOD, to oglądanie filmu on-line / w streamingu. Dzieli się wg form płatności na TVOD , SVOD, AVOD, które wyjaśnię dalej. Ale istnieją też inne formy elektronicznej sprzedaży VIDEO. 

I po dystrybucji w kinie do pół roku film trafia właśnie na pole dystrybucji VIDEO czyli zostaje wydany na DVD (ewentualnie Blu-Ray) i można go kupić w sklepach, wypożyczyć oraz pojawia się w TVOD i EST.

TVOD, SVOD, AVOD

TVOD z angielskiego transactional video on demand to najprościej ujmując pojedyncza transakcja za film – widz może obejrzeć film „w domu” płacąc konkretnie za ten jeden film od 3 do 15 zł za premiery. Pisząc w domu oddzielam prawa do filmu dla osoby indywidualnej od praw dla firm ale to kolejne wielkie pole do omówienia, na które tu nie mam  miejsca.

EST to skrót od słów ELECTRONIC SELL THRU – sprzedaż filmów odbiorcom domowym bez nośnika poprzez pobranie na dysk. Z reguły sprzedaż dotyczy prawa posiadania filmu dożywotnio, ale ograniczona jest do posiadania na kilka nośników danych (telefonu, komputera, tabletu).  Zamiennie do EST używany jest skrót DTO – skrót od Download to Own . W Polsce ten sposób dystrybucji oferuje firma CDP.pl, Google+, Chili.com.  Występuje też DTRDownload to Rent – czyli prawa do wypożyczania filmu bez nośnika np. w celu udostępniania większemu gronu widowni, np. pokazy w szkołach. W Polsce to pole jest niemalże nieużywane, choć można powiedzieć, że firma „Kino Za Rogiem” korzysta z takich praw, choć w prawie polskim podciągane są ich pokazy pod prawa kinowe.

Kinowy holdback

Dlaczego pole Video rozpoczyna się dopiero 4 miesiące po kinie? Bo kina nakładają na dystrybutorów okres wyłączności, blokadę z angielkiego holdback. Przez cztery miesiące mają wyłączność na film i żadne inne pole dystrybucji nie może zabierać im dochodu. Poza tym od kiedy DVD trafia do sprzedaży lub film pojawia się na VOD natychmiast rozpoczyna się atak piratów w sieci.

Filmy niedystrybuowane w Polsce kinowo tzw. Filmy Video rozpoczynają swoje życie właśnie od pola VIDEO czyli zostają lub nie wydane na DVD i udostępnione do sprzedaży na DVD i poprzez TVOD.

Czas na TV

6 do 12 miesięcy po kinie rozpoczyna się okno płatnej telewizji premium PAY TV – w Polsce stacjami takimi są: HBO, NC+, Filmbox Premium i Cinemax – telewizje płatne za kanał lub pakiet kanałów. Okno sprzedaży DVD oraz TVOD idzie równolegle. Okno dystrybucji w kanałach płatnych premium trwa od 12 do 18 miesięcy i jest oknem wyłącznym to znaczy jeśli film zostanie kupiony przez NC+, to żadna inna telewizja nie może tego filmu pokazywać w tym oknie. Telewizje płatne premium blokują także pole sprzedaż SVOD, gdyż jest to wielka konkurencja dla nich. Za to wzbogacają swoją ofertę o udostępnianie pakietów wyświetlanych filmów (SVOD) nazywając często tę usługę GO np. HBO GO.

13 do 18 miesięcy po kinie rozpoczyna się okno telewizji ogólnodostępnej FREE TV – telewizji odbieranej bezpłatnie z powietrza, satelity lub kabla czyli stacji naziemnych takich jak TVP, Polsat, TVN, TV Puls oraz startuje wspomniane wcześniej okno SVOD.   SVOD od słów subscribtional VOD to nic innego jak subskrypcja pakietu filmów przez widza, widz płaci abonament za serwis oferujący od kilku do kilkuset filmów, płacąc od 6 do 29 zł, np. UPC oferuje usługę „My Prime” a Ipla.tv oferuje usługę  „Ipla film i seriale”. Serwisy VOD równolegle utrzymują dalej sprzedaż transakcyjną TVOD.

Okno FREE TV trwa od 2 do nawet 4 lat.

Jeśli film jest dobry i miał dobrą oglądalność w telewizji, zostaje sprzedany do kolejnych telewizji FREE oraz BASIC, na kolejne okna trwające od 1 roku do kilku lat. Telewizja BASIC to telewizja płatna w pakiecie telewizyjno-kablowych np. Discovery, Ale Kino+, FOX czyli prawie każda stacja, którą mamy powyżej pakietu podstawowego w swojej kablówce lub satelicie.  

Aaa na koniec AVOD

I dopiero w końcówce pierwszego okna FREE TV lub po nim otwiera się kolejne  okno dystrybucji dostępne wyłącznie w internecie AVOD. Okno advertisement suport VOD oznacza oglądanie wsparte reklamami – widz ogląda film za darmo ale musi obejrzeć reklamy. Taka oferta znajduje się w Ipla.pl, vod.pl, cda.pl.   Pole AVOD odblokowywane jest dopiero około 3 lat od premiery kinowej filmu. A niektóre firmy jak Disney, Universal w ogóle nie udostępniają tych praw. Dlaczego? Bo film musi najpierw zarobić na wszystkich wcześniejszych polach dystrybucji.

Dobry film przechodzi przez wszystkie powyższe pola dystrybucji czasem wielokrotnie, przykładem saga Gwiezdnych Wojen, która miała nawet wtórną dystrybucję kinową. Zły film przemyka się gdzieś po stacjach telewizyjnych w mało popularnych godzinach. Ale każdy trafia do dystrybucji, bo jeśli wydano kasę na film, trzeba ją odzyskać. Nowe pola dystrybucji, szczególnie internetowe poszerzają możliwości dotarcia do widza oraz umożliwiają widzowi obejrzenie swojego ulubionego filmu. Ciekawe co przyniesie przyszłość.

PS Opisane tu pola dystrybucji, to tylko skrót, wyciąg z tego co najważniejsze w prawach licencyjnych. Każde z wymienionych dzieli się na wiele podkategorii lub wariantów. Są też pola dystrybucji instytucjonalnej tu prawie nie omówione.

 

Marta Nowakowska Kino Świat

Jeden komentarz

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.